«“Το τραγούδι της Λητώς” στο Ίδρυμα Κατακουζηνού» της Μαρίας Κοτοπούλη
Όλα αρχίζουν από την είσοδο της πολυκατοικίας, Αμαλίας και Όθωνος, όπου μπαίνοντας μας υποδέχεται ένα μεγάλο, πανέμορφο, εντοιχισμένο έργο του Πάρι Πρέκα. Ανεβαίνουμε στον πέμπτο όροφο και βρισκόμαστε στη ζεστή ατμόσφαιρα του διαμερίσματος [αρχοντικού] της Λητώς και του Άγγελου Κατακουζηνού. Αφορμή γι’ αυτή την επίσκεψη (18-10-2019), στάθηκε το ρεσιτάλ τραγουδιού Το τραγούδι της Λητώς με ερμηνεύτρια την αισθαντική, σοπράνο Κάτια Πάσχου και τον μοναδικό Απόστολο Παληό στο πιάνο. Ένας κύκλος τραγουδιών με ιδιαίτερες απαιτήσεις, τόσο για τη φωνή, λόγω της μεγάλης έκτασης που απαιτεί από τον τραγουδιστή, από τη χαμηλή ως την ψηλότερη περιοχή, όσο και για το πιάνο, το οποίο συνοδεύει διακριτικά, ώστε να αναδεικνύεται η φωνή. Άλλοτε πάλι να μεσολαβεί συμπληρωματικά και πάντα σε ρόλο πρωταγωνιστικό, ώστε να προβάλλει τη συνθετική ιδιαιτερότητα που κρύβει κάθε ένα από τα τραγούδια του κύκλου. Τους αισθαντικούς, λυρικούς στίχους του τραγουδιού έχει γράψει ο Νίκος Μωραΐτης εμπνευσμένος από το βιβλίο Άγγελος Κατακουζηνός. Ο Βαλής μου,[1] ένας ύμνος στην αγάπη, ενώ ο Χρίστος Παπαγεωργίου, με περισσή ευαισθησία και φαντασία, περιέβαλε με μουσικό ένδυμα τους γεμάτους, από τη λατρεία της Λητώς για τον Άγγελο, στίχους, παίζοντας με μαεστρία ανάμεσα σε διαφορετικά μουσικά στιλ, ανάλογα με τις νοηματικές απαιτήσεις του περιεχομένου των στίχων, που εκτείνονται από το μπαρόκ ως τον ρομαντισμό και από το μιούζικαλ ως την ποπ κουλτούρα, κάτι τόσο χαρακτηριστικό στις δημιουργίες του συνθέτη.
Καθώς έχουμε τη συνήθεια να πηγαίνουμε νωρίς στα ραντεβού μας, βρεθήκαμε με άλλους δυο επισκέπτες να περιεργαζόμαστε και να θαυμάζουμε την οικία των Κατακουζηνών. Τα παλαιά βιβλία, τα έπιπλα, τα διάφορα κομψοτεχνήματα, τα σχέδια και οι αριστουργηματικοί πίνακες, Ελλήνων και ξένων δημιουργών, τράβηξαν την προσοχή μας, καθώς και το θαυμάσιο γαλάζιο του Γιάννη Τσαρούχη, που φέρει κάτι από τη θαλασσινή αύρα του Αιγαίου, για να μην πω από το νησί της Σαπφούς, από όπου και η καταγωγή του Άγγελου.
Στο σαλόνι των Κατακουζηνών, στο «Υπερωκεάνιο αυτό που ταξιδεύει στο κέντρο της Αθήνας», όπως χαρακτηριστικά έλεγε ο νομπελίστας ποιητής μας Γιώργος Σεφέρης, θαυμάσαμε για άλλη μια φορά έργα του ζωγράφου Θεόφιλου, το Μουσείο του οποίου σχεδιάστηκε εδώ, πριν θεμελιωθεί, το 1965, στη Βαρειά της Λέσβου. Η βεράντα ορθάνοιχτη, μας προσκαλεί να απολαύσουμε τη θέα. Μπροστά μας απλώνεται η Βουλή των Ελλήνων με το Μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη και ο ιστορικός Εθνικός μας Κήπος με τα πανύψηλα δέντρα!
Ένας κύκλος τραγουδιών με ιδιαίτερες απαιτήσεις, τόσο για τη φωνή, λόγω της μεγάλης έκτασης που απαιτεί από τον τραγουδιστή, από τη χαμηλή ως την ψηλότερη περιοχή, όσο και για το πιάνο, το οποίο συνοδεύει διακριτικά, ώστε να αναδεικνύεται η φωνή.
Το σαλόνι, μνήμης και γοητείας, έχει πια γεμίσει από κόσμο. Η αναμονή γίνεται μαγική, καθώς αναθυμόμαστε τις φιλολογικές και μουσικές βραδιές της Γενιάς του ’30, που γίνονταν σ’ αυτήν ακριβώς τη σάλα. Προσωπικότητες όπως ο Γιώργος Σεφέρης, ο άλλος νομπελίστας ποιητής μας, ο Οδυσσέας Ελύτης, η Μυρτιώτισσα, ο Νίκος Χατζηκυριάκος Γκίκας, ο Σπύρος Βασιλείου, ο Γιώργος Θεοτοκάς, ο Ανδρέας Εμπειρίκος, ο Tériade (Στρατής Ελευθεριάδης), ο Eugen Ionescu, ο William Faulkner, ο Albert Camus και τόσοι άλλοι παρελαύνουν μπροστά μας, πόσο θα θέλαμε κι εμείς να βρεθούμε σε μια τέτοια σύναξη! Στο Steinway, το παλαιό πιάνο της οικίας, σαν να βλέπουμε ακόμα τον Μάνο Χατζιδάκι να προχωρεί, να κάθεται και να παίζει τον Μεγάλο Ερωτικό.
Τα πλήκτρα αυτού του ίδιου πιάνου σε λίγο θα χαϊδέψει, συνεχιστής μιας μεγάλης μουσικής παράδοσης, ο Απόστολος Παληός, σκέπτομαι και «αγωνιώ» αν θα μας δώσει τον γνώριμο λαμπερό, κρυστάλλινο ήχο του, αναλογιζόμενη την παλαιότητα του πιάνου. Με τις πρώτες μαγικές του κινήσεις, οι νότες του Claude Debussy (1862-1918) ηχούν ονειρικά, σαν σε αρμονική αντιστοιχία με τον τίτλο του έργου, Rêverie (Ονειροπόληση).
Οι φόβοι μου διαλύθηκαν. Η ασύγκριτη ικανότητα του Γάλλου συνθέτη να δημιουργεί ατμόσφαιρα, η δραματική του ένταση στην ανάπτυξη της μελωδίας, βρήκαν στον Απόστολο Παληό τον απόλυτο, ιδανικό ερμηνευτή που μας βύθισε στην Ονειροπόληση μιας άλλης εποχής, όπου τα έργα των συνθετών ακούγονταν πρώτα στα σαλόνια των αριστοκρατών, πριν ακόμα φτάσουν στον λαό.
Μετά τη μαγεία της Ονειροπόλησης, που τόσο θα θέλαμε να μην τελειώσει, και αφού ο πιανίστας καταχειροκροτήθηκε, απομακρύνθηκε, για να επανέλθει συνοδεύοντας την Κάτια Πάσχου.
Το τραγούδι της Λητώς είχε αρχίσει. Μέσα στο ζεστό περιβάλλον μιας άλλης εποχής, η σοπράνο, ντυμένη με ένα από τα φορέματα της απούσης, αλλά πανταχού παρούσης ηρωίδας της βραδιάς, Λητώς Κατακουζηνού, μας χάρισε μια ερμηνεία με συναίσθημα, εντάσεις λυρικές, βαθιά ποιητικές και κάποτε δραματικές, ανάλογα με τις απαιτήσεις του ποιητικού λόγου. Με το πιάνο του Απόστολου Παληού να λάμπει σε κάθε ανάσα και να συνοδεύει ανεπανάληπτα το τραγούδι. Άλλοτε υπογραμμίζοντας την ποιητική ένταση, άλλοτε αναδεικνύοντας τη λεπτότητα της μεταμόρφωσης του λόγου σε μουσική, πρωταγωνιστής στην προβολή της χάρης, της άδολης αγάπης και της λατρείας της Ηρωίδας προς τον Άγγελό της.
Φεύγοντας μας ακολουθούσε η ονειρική ατμόσφαιρα της οικίας των Κατακουζηνών, μα πάνω απ’ όλα η μαγεία της Μουσικής και της Ποίησης:
Τα μάτια σου είναι η Μυτιλήνη
από τους λόφους ως τη θάλασσα οι ελιές
στον ήλιο γίνονται ασήμι
και στο σκοτάδι ολοδικές μου αστραπές…
ΣΗΜΕΙΩΣΗ
[1] Βαλής, τίτλος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Προέρχεται από την αραβική γλώσσα.
