Εδώ και τρεις δεκαετίες περίπου ταξιδεύω βιβλιογραφικά σε πολλούς αποδεκτούς αλλά και αμφισβητούμενους περιηγητές της Εσπερίας, που πέρασαν από τον πολιτιστικά και όχι κατ’ ανάγκη επικρατειακά ελληνικό τουρκοκρατούμενο χώρο, για να αποκτήσω μια εικόνα της ελληνικής κοινωνίας του τότε και να τη μεταδώσω στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό. Το προσωπικό μου ενδιαφέρον εστιαζόταν τόσο σε θέματα κοινωνιολογίας, που αποτελούν το αντικείμενο των σπουδών και της διδασκαλίας μου, όσο και σε θέματα εθνολογίας, που σχετίζονται με τις γενικότερες εγκυκλοπαιδικές ανησυχίες μου. Έτσι, λοιπόν, ήλθα σε επαφή με μια μεγάλη σειρά περιηγητών, που άλλους μεν δημοσίευσα και άλλους απλώς μελέτησα.

Στην παρούσα ταξιδιωτική περιγραφή του Johann Paul Ernst Greverus, που φέρει τον τίτλο: Απολαυστικό ταξίδι σε ιδέες και εικόνες από την Ελλάδα και την Ιταλία – Μέρος δεύτερο: Ταξίδι στην Ελλάδα (1837) – Αλήθεια, θαλπωρή, σαφήνεια, εισέρχομαι στην απελευθερωμένη Ελλάδα της βαυαρικής μοναρχίας.

Το κίνητρο του εν λόγω Βορειογερμανού συγγραφέα για την Ελλάδα είναι διττό: ενδιαφέρεται για την Ευρώπη, γι’ αυτό και έγραψε άλλες δύο περιηγήσεις για τη Γαλλία και την Ιταλία, και από την άλλη πλευρά ο φιλελληνισμός. Ο φιλελληνισμός υπήρξε ένα πνευματικό, κοινωνικό και πολιτικό κίνημα και χρησιμοποιήθηκε με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους, γι’ αυτό χρειάζεται μεγάλη προσοχή στην αξιολόγησή του. Συχνά ήταν απότοκος ενός ένθερμου συναισθηματισμού. Στην περίπτωση του Γκρέβερους αποκτά μια νέα διάσταση, αυτή της νηφάλιας εξέτασης των κοινωνικών σχέσεων και γενικότερα της εξέλιξης της κοινωνίας, γεγονός όχι ασήμαντο.

Για να αντιληφθεί κάποιος την κοινωνία κάθε χώρας (τη δομή και τη συγκρότησή της), θα πρέπει να ανατρέξει στην εποχή που συγκροτήθηκε η κρατική της οντότητα και να επισημάνει όλες εκείνες τις εν σχέσει με τις κοινωνίες άλλων χωρών ομοιότητες και διαφορές στις δομές της, στις συνήθειες των πολιτών της, σε κάθε κοινωνική τους δράση, πάντα σε συνάρτηση με το αέναο σήμερα.

Το κείμενο του Γκρέβερους σε κρατά αιχμάλωτο μέχρι να το τελειώσεις. Αυτό τουλάχιστον αισθάνθηκα εγώ μέχρι να το μεταφράσω…

Επειδή η Ελλάδα έχασε το τρένο των κοινωνικών επαναστάσεων που βίωσαν οι κοινωνίες της Κεντρικής και της Βόρειας Ευρώπης, ο Γκρέβερους στο παρόν ταξιδιωτικό κείμενο πρωίμως επισημαίνει τις υπό αμφισβήτηση πτυχές της κοινωνικής μας ζωής, όσες αγανακτούν τους περισσότερους και ωφελούν ελάχιστους από εμάς. Αλλά και εμείς οι ίδιοι βλέπουμε επιπλέον (πέρα από τα λάθη του Γκρέβερους) τον εαυτό μας στον καθρέφτη του 1837 και, συγκρίνοντάς τον με τον σημερινό, φτάνουμε στο αβίαστο συμπέρασμα ότι ο χρόνος στη διαδρομή του πολύ λίγα πράγματα άλλαξε προς το καλύτερο στη χώρα μας. Ίσως ένα και μοναδικό εδάφιο από το κείμενο διαφωτίσει αυτό το επιχείρημα. Γράφει, λοιπόν, ο Γκρέβερους για την οικοδόμηση στην Αθήνα:

Κατά τα λοιπά, παρατηρείται αυξημένη οικοδομική δραστηριότητα και βλέπει κανείς να ξεφυτρώνουν στην πόλη διάφορα σπίτια με μεγάλη ταχύτητα. Παρ’ όλη τη νωθρότητα, η οποία χαρακτηρίζει αυτό το έθνος, αν θέλουμε να είμαστε δίκαιοι με τους Έλληνες, πρέπει να παραδεχθούμε πως, όταν ξεκινήσουν κάτι, είναι πολύ γρήγοροι. Πολλά σπίτια χτίζονται με στόχο την κερδοσκοπία. Έχουν συσταθεί εταιρείες που ανεγείρουν κτίσματα, τα οποία κοστίζουν δεκαέξι έως είκοσι χιλιάδες δραχμές και ενοικιάζονται αντί έξι ή οκτώ χιλιάδων ετησίως! Έτσι ανεβαίνουν οι τιμές των ενοικίων στα ύψη, καθώς ελάχιστοι άνθρωποι έχουν τη δυνατότητα να κατασκευάζουν τις κατοικίες τους, κρατώντας κάποιους χώρους για την οικογένειά τους και νοικιάζοντας ορισμένα δωμάτια σε άλλους.

Πολλοί από εκείνους, που εργάζονται σε τέτοιες εταιρείες, βλέπουν τα κέρδη τους να αυξάνονται έως και 30%, αποκτώντας έτσι το προνόμιο να ρεμβάζουν στο καφενείο, απολαμβάνοντας μια ζωή αρεστή σε πολλούς Ανατολίτες. Όμως μπορεί κανείς να σκεφτεί τι οικονομική στενότητα αντιμετωπίζουν οι υπόλοιπες επαγγελματικές τάξεις, και πόσο καταπιέζονται οι δυστυχείς μαγαζάτορες, καθώς αναγκάζονται να δουλεύουν για να εξυπηρετούν άλλους, ενώ οι ίδιοι δεν προκόβουν ποτέ.

Το κείμενο του Γκρέβερους σε κρατά αιχμάλωτο μέχρι να το τελειώσεις. Αυτό τουλάχιστον αισθάνθηκα εγώ μέχρι να το μεταφράσω…

Ταξίδι στην Ελλάδα
Μια περιήγηση το 1837
Johann Paul Ernst Greverus
Μετάφραση – Πρόλογος – Επίλογος: Σάββας Μαυρίδης
Κλειδάριθμος
336 σελ.
ISBN 978-960-461-989-4
Τιμή €15,50

Twitter