Guillermo del Toro – Cornelia Funke: «Ο λαβύρινθος του Πάνα»
Είναι συνηθισμένο να μεταφέρεται ένα επιτυχημένο μυθιστόρημα στον κινηματογράφο. Σε τέτοιες περιπτώσεις, ο σεναριογράφος έχει στα χέρια του μια σωστά δομημένη αφήγηση, ο σκηνοθέτης έναν βαθιά ανεπτυγμένο προβληματισμό, οι ηθοποιοί σταθερές βάσεις ερμηνευτικών προσεγγίσεων.
Βέβαια, κάθε Τέχνη έχει τους δικούς της κανόνες και τελικά δεν θα πρέπει να προσπαθούμε να συγκρίνουμε μεταξύ τους το ίδιο έργο στις δυο διαφορετικές μορφές του. Ο κινηματογράφος στηρίζεται στην εικόνα, η λογοτεχνία στις λέξεις. Αν κάτι έχει νόημα να διευκρινισθεί, αυτό πρέπει να είναι το κατά πόσο η μια ή η άλλη έκφραση φτάνει με αποτελεσματικότητα στον στόχο της.
Σε κάθε περίπτωση, πάμπολλα είναι τα σημαντικά έργα της λογοτεχνίας που μεταφέρθηκαν στη μεγάλη οθόνη και μάλιστα κάποιες από τις ταινίες που δημιουργήθηκαν έχουν την ίδια –ή και μεγαλύτερη– φήμη και αξία με τα μυθιστορήματα που τις γέννησαν. Η αντίστροφη πορεία –από ταινία, δηλαδή, σε λογοτεχνικό έργο– δεν είναι κάτι το σύνηθες. Προσωπικά δεν γνώριζα μια τέτοια περίπτωση. Οπότε και με μεγάλο ενδιαφέρον ξεκίνησα να διαβάζω το μυθιστόρημα Ο λαβύρινθος του Πάνα, που το έχουν γράψει ο Γκιγιέρμο ντελ Τόρο και η Κορνίλια Φούνκε.
Ο Γκιγιέρμο ντελ Τόρο είναι εκείνος που είχε υπογράψει το σενάριο και τη σκηνοθεσία της ομότιτλης ταινίας του 2006 και η οποία είχε ιδιαιτέρως και παγκοσμίως εκτιμηθεί. Το 2019, ο ίδιος υπογράφει μαζί με την Κορνίλια Φούνκε και το μυθιστόρημα αυτό. Η Φούνκε είναι μια από τις πλέον γνωστές και επιτυχημένες συγγραφείς παιδικών βιβλίων (στην Ελλάδα κυκλοφορούν λίγα δικά της έργα). Δεν μπορώ να γνωρίζω τη συμμετοχή του καθενός στη μετατροπή της εικόνας σε λέξεις. Αλλά αν κρίνω από τη δομή της υπόθεσης, πιστεύω πως πρέπει να ήταν η Φούνκε, που αφού κράτησε σχεδόν σταθερή τη δομή της αφηγούμενης ιστορίας έτσι όπως είχε ξετυλιχτεί στην ταινία, στη συνέχεια πρέπει να πρόσθεσε τις περιγραφές εκείνες που τόνισαν το μαγικό και φανταστικό στοιχείο της υπόθεσης.
Μια ιστορία με πολιτικό υπόβαθρο και γεμάτη στοιχεία θρύλων. Σκοτεινή όσο και μαγική, τρυφερή όσο και σκληρή.
Η υπόθεση του έργου ξετυλίγεται σε κάποιο δάσος της Ισπανίας, λίγα χρόνια μετά την επικράτηση της δικτατορίας του Φράνκο, όταν ακόμα οι αριστεροί υποστηρικτές της νόμιμα εκλεγμένης κυβέρνησης προσπαθούσαν να φέρουν και πάλι τη δημοκρατία στη χώρα.
Κεντρικά πρόσωπα στην ιστορία είναι ένας σκληρός αξιωματικός των δυνάμεων του Φράνκο, η υπηρέτριά του, που βοηθά τους αντάρτες, και ένα μικρό κορίτσι που κινείται ανάμεσά τους ως μια υπενθύμιση του δικαιώματος κάθε ατόμου στην ελεύθερη έκφραση.
Αυτό το μικρό κορίτσι, με το συμβολικό όνομα Οφηλία, κινείται άλλοτε δίπλα σε πλάσματα που εκφράζουν το όνειρο και άλλοτε δίπλα σε άτομα ρεαλιστικά – άλλα από αυτά πολύ σκληρά και απάνθρωπα, άλλα πάλι που υπηρετούν διαχρονικές αξίες.
Μια ιστορία με πολιτικό υπόβαθρο και γεμάτη στοιχεία θρύλων. Σκοτεινή όσο και μαγική, τρυφερή όσο και σκληρή. Τα ίδια αυτά στοιχεία στην ταινία είχαν προσδώσει μια ιδιαίτερη γοητεία, την κρατούσαν όμως σε μια ισορροπημένη σχέση ανάμεσα στον ρεαλισμό και τη φαντασία. Η Κορνίλια Φούνκε πρέπει να έφερε στη μυθιστορηματική απόδοση του έργου 
μια ανατροπή. Το μαγικό στοιχείο αποκτά βάθος και γίνεται το όχημα της αφήγησης. Έτσι, η αντίθεση ανάμεσα στο άδικο και το δίκιο, ανάμεσα στο σκληρό και το τρυφερό, αποκτά μια διαχρονική συμβολικότητα και οι λέξεις βοηθούν στο να αποκτήσουν τα πλάσματα των ονείρων μια ουσιαστική αντιστοίχιση με την ιδέα της δικαιοσύνης.
Αφού διάβασα το μυθιστόρημα, θέλησα να ξαναδώ την ταινία. Και ομολογώ πως θεωρώ τη λογοτεχνική απόδοση πλέον ώριμη, πιο ατμοσφαιρική, περισσότερο συναρπαστική. Ασφαλώς σε αυτή την άποψη με βοήθησε να σταθώ και η ιδιαιτέρως επιτυχημένη μετάφραση του έργου στη γλώσσα μας.
Ο λαβύρινθος του Πάνα
Γκιγιέρμο ντελ Τόρο, Κορνίλια Φούνκε
μετάφραση: Άννα Κοντολέων
Ψυχογιός
320 σελ.
ISBN 978-618-01-3121-5
Τιμή €15,50
